CUMHUR?YET,  AMA DEMOKRAT?K CUMHUR?YET

Aristo’ ya sormu?lar cumhuriyet nedir diye, cevaplam?? usta: “cumhuriyet, Umumun menfaatini gözeten halk idaresidir” diye tarif etmi?.

Montesquieu sormu?lar, o da;  “cumhuriyet rejiminde üç ana kuvvet (yasama, yürütme, yarg?) bulundu?unu; bunlar?n birbirine kar?? ba??ms?z ve denetleme esas?na göre i?leyen, ba??nda seçimle gelmi? yöneticilerin oldu?u siyasi rejim olarak ifade etmi?tir.

Sordular, nedir cumhuriyet?

         Cevaben:

 “1789 Frans?z ihtilalinden sonra  hükûmet ba?kan?n?n, halk taraf?ndan belli bir süre için ve belirli yetkilerle seçildi?i yönetim biçimidir. Egemenlik hakk?n?n belli bir ki?i veya aileye ait oldu?u monar?i ve oligar?i kavramlar?n?n kar??t? olarak ortaya ç?kan bir yönetim ?eklidir” diye anlat?l?r yabanc? ba??ms?z yaz?l? kaynaklar;  29 Ekim 1923 den sonraki bizdeki tarifi ise, “ulusun, egemenli?ini kendi elinde tuttu?u ve bunu belirli süreler için seçti?i milletvekilleri arac?l???yla kulland??? devlet biçimi” diye anlat?l?r resmi ders kitaplar?nda.

Krall?k nedir, diye sordular?

Yine farkl? kaynaklardan cevaben: “Monar?i, bir hükümdar?n devlet ba?kan? oldu?u bir yönetim biçimidir. Saltanat?n bir ba?ka ad?d?r. Seçim d??? yöntemler kullan?l?r. Bu hükümdar, Türkçede kral, imparator, ?ah, padi?ah, prens, emir, ka?an, hakan gibi çe?itli adlar alabilir”, diye not dü?mü? tarihçiler ders kitaplar?na.

?mparatorluk nedir, diye sordular?

Cevaben: “?mparatorluk, kendi topraklar?nda oturan çe?itli milletleri egemenli?i alt?nda toplayan devlet biçimidir”,  diye yazar yine yaz?l? kaynaklar.

Cumhuriyet ilk olarak ABD’de 4 Temmuz 1776’da, Fransa’da ise 1789’da îlân edilmi?tir.

Anla??laca?? üzere Avrupa’ daki zalim ?mparatorluklar, krall?klar, prenslikler, derebeylikler, padi?ahl?klar?n toplum üzerindeki bask?c? yönetsel biçimlerine kar?? kültürel, politik, ekonomik alternatif bir toplumsal özgürle?me ve soluklanma biçimi olarak ortaya ç?km??t?r. Ancak, ilk prototip’ i olarak 1789 Frans?z ihtilalinden sonra “Ulus Devlet” modeli olarak Fransa’ da in?a edilmi? ve bu da da??lan zalim/bask?c? imparatorluklardan Cumhuriyet yönetime geçmek isteyen ülkelere yanl?? devlet in?as? modellerinin ortaya ç?kmas?na ön ayak olmu?tur. Bugün birçok cumhuriyet yönetimlerini inceledi?inizde bu durum anla??lacakt?r. Ayr?ca, bir çok krall?klar da semboliktir.

Bu kez bana sordular,  nas?l bir cumhuriyet tahayyül ediyorsun, diye?

Cevaben dedim ki; Madem ?mparatorlu?un karanl?k dünyas?ndan kurtulmak için cumhuriyete geçtiysek e?er, bana göre cumhuriyet denince: cumhuriyetin en önemli sac aya?? olan yasama, yürütme, yarg? erkinin birbirinden ba??ms?z oldu?u,  temel hak ve özgürlüklerin alabildi?ine geni?ledi?i, eme?in korundu?u, kad?n?n, sanat?n özgür oldu?u, farkl? etnik kimliklerin, kültürlerin ve inanç gruplar?n?n özgürce kendilerini ifade edebildi?i, kucaklad???; yaz?l?, görsel ve i?itsel bas?n?n (dijital ortam da dahil) sansürlenmedi?i, e?itimin, sa?l???n ve sosyal ya?am ihtiyaçlar?n?n devlet taraf?ndan kar??land???; kad?nlar?n öldürülmedi?i, cinsel tacize u?ramad???, çocuklar?n ve çevrenin korundu?u,  do?an?n talan edilmedi?i, herkesin hayat standard?n?n yüksek oldu?u, birbirinin diline, kültürüne ya?am tercihine sayg? gösterildi?i, tarihsel olaylarla yüzle?mi?, bilime ve sanata inanan, sava?lar?n ve çat??malar?n olmad???, herkesin i?inin/a??n?n oldu?u, iç ve d?? bar???n tesis edildi?i, insanlar?n ölmedi?i, dü?üncelerinden dolay? tutuklanmad???, partilerin bas?lmad???, siyasi operasyonlar?n olmad??? huzur ve bar?? içinde modern bir ülke tahayyül ediyorum, dedim.

Devamla…  Günümüz dünyas?nda cumhuriyet, imparatorluk, prenslik, krall?k gibi ülkeleri kar??la?t?racak olursak e?er, bu kavramlar esasen bir yafta gibidir; içini neyle doldurursan?z öyle ?ekillenir.

Bu yüzden hangi yönetim tarz? olursa olsun, içinde demokrasi, hukuk, temel hak ve özgürlükler gibi de?erler yoksa bu kavramlar? anlams?zla?t?r?yor. Demokrasiyle, hukukla, özgürlüklerle taçland?r?lmayan hiçbir yönetim “cumhuru” temsil etmez, cumhuru mutlu etmez. (Mutlu gibi gözüken ve özel günde bu yönde nutuk atanlara bakmay?n)

Cumhuriyete dört elle sar?lal?m ama; demokratik cumhuriyete!

Bu yüzden,  ya?as?n “demokratik cumhuriyet!” diyorum.

Bana, “buray? be?enmiyorsan, Küba’ya/Havana’ ya kadar yolun var, defol git!” diyorsan?z, ne diyeyim… Allah bedduan?z? kabul etsin.